نهنگ های قاتلی که شکارشان را به خلسه فرو می برند!

محمد گودرزی|

آیا ته به حال شنیده اید که می گویند فلانی خودش را به موش مردگی زده؟ شاید در مورد انسان این اصطلاح بیشتر به عنوان کنایه استفاده شود اما فرایندی بنام فلج تونیک (tonic immobility) در بسیاری جانوران وجود دارد که بیشتر به عنوان مکانیسم دفاعی درنظر گرفته می شود و معمولا به صورت ناخودآگاه و زمانی که جانور در معرض خطر قرار دارد و سایر مکانیسم های دفاعی مانند فرار کارساز نبوده اند اتفاق می افتد. دراین هنگام به اصطلاح عامیانه حیوان خودش را به موش مردگی می زند. در این حالت حیوان بی حرکت شده ، ماهیچه ها منقبض می شوند و نوعی عدم پاسخگویی به محرک های درد به وجود می آید. این  فرایند در بسیاری از جانوران مانند مرغ خانگی، مارها، مارمولک ها و کوسه ها مشاهده شده است. فلج تونیک در کوسه ماهی ها معمولا زمانی که به پشت خوابانیده می شوند و یا با نوازش ناحیه اطراف چشم (در کوسه های ببری) اتفاق می افتد.اما برخلاف سایر جانوران  درکوسه ها هنگام فلج تونیک، ماهیچه ها به جای منقبض شدن شل میشوند. هنوز دلایل واقعی این رویداد مشخص نیست اما از آنجا که معمولا کوسه ها خود پادشاه دریاها هستند و شکارچیان چندانی ندارند دانشمندان حدس می زنند که این نوع فلج تونیک احتمالا با رفتارهای جنسی کوسه ها در هنگام جفت گیری مرتبط باشد. از آنجا که این حالت به سرعت (معمولا در کمتر ازیک دقیقه ) و تنها با پیچاندن دم کوسه به طوری که شکم حیوان به سمت سطح آب قرار بگیرد القا می شود، میتوان کوسه ها را به راحتی وارد این  نوع خلسه کرد و معمولا زیست شناسان دریایی برای مطالعه و آرام کردن کوسه هایی که به دام افتاده اند از این روش استفاده می کنند.  اما به نظر میرسد ما تنها پستاندارانی نیستیم که به این ویژگی در کوسه ها پی برده است!

درسال ۱۹۹۷ شاهدان عینی نهنگ قاتلی را دیدند که کوسه سفید بزرگی را به حالت فلج تونیک برده و با بی حرکت نگاه داشتن آن برای حدود ۱۵ دقیقه در زیرآب باعث خفگی کوسه شد(درست خواندید،خفگی! بسیاری از کوسه ها باید به صورت مداوم در حال شنا باشند تا با عبور آب از روی آبشش هایشان اکسیژن کافی وارد دستگاه گردش خون شود). شکار کوسه کار بسیار پرخطری است حتی برای نهنگ های قاتل، اما احتمالا این نهنگ ها دریافته اند که میتوان کوسه های بزرگ را به راحتی با القای فلج تونیک از پای درآورد. جالب اینجاست که به نظر میرسد این کشف تنها یک بار صورت نگرفته است!

ظاهرا نهنگ های ساکن سواحل نیوزیلند هم به کاربردهای فلج تونیک پی برده اند و از آن برای شکار سفره ماهی های خاردار(که از خویشاوندان کوسه ها هستند) استفاده می کنند. این نهنگ ها پیش از حمله  به  پشت  قرار گرفته سپس به سرعت سر سفره ماهی را گرفته و با چرخش مجدد باعث القای فلج تونیک و بی حرکت شدن سفره ماهی میشوند. این روش چنان موثر است که گاهی نهنگ سفره ماهی را در این حالت رها کرده و پس از مدتی برای خوردن شکار که بی حرکت در بستر دریا افتاده باز می گردد.

https://www.youtube.com/watch?v=TL4HkLG7Rsk

مجله ی اینترنتی دانستنیها